Het Duits expressionisme.
Over het geestelijke in de kunst.
1900-1914
Kunst vormt de brug met de wereld van de geest, zei Franz Marc. Als geen ander zouden de Duitse Expressionisten van hun discipline een transcendente onderneming maken. Waar de impressionisten hun kunst baseerden op de optisch waarneembare werkelijkheid, gingen de expressionisten het gevoelsleven centraal plaatsen. De uitingen van “deze wereld van de geest” waren uiterst divers. De natuurmystiek van Marc, de spiritualiteit van Kandinsky of gefrustreerde portretten van Schiele: het zijn allemaal uitdrukkingen van de diepste essentie van het menselijk wezen. Uiteraard zullen auteurs als Nietzsche en Freud ons bij deze reeks goed van pas komen. We starten met een korte inleiding op de kunst van de Duitse romantiek, en belichten de symbolistische voorlopers van het expressionisme, met name James Ensor, Edvard Munch en Gustav Klimt. De eersten die de ingeslagen weg van Munch en Ensor volgen, zijn de Noord-Duitse expressionisten, met als voornaamste figuur Emil Nolde. Hij maakte ook kort deel uit van de het Dresdense (nadien Berlijnse) kunstenaarscollectief Die Brücke. We volgen de evolutie van Pechstein, Heckel, Kirchner en de anderen van expressionistische natuurschilders tot psychotische stadsschilders. De voornaamste groep onder de Duitse expressionisten bevindt zich te München. Daar werken de leden van Der Blaue Reiter aan een meer tijdloos project. We hebben het over Kandinsky, Münter, Marc en Jawlensky als schilders van de innerlijke natuurmystiek. Hier ontstaan ook de eerste abstracte kunstwerken in Duitsland. De laatste lessen blijven voorbehouden voor de zwaar psychologiserende werken van de Oostenrijkse expressionisten Oskar Kokoschka en Egon Schiele.
Tip: zie ook de uitstap Rotterdam 5 oktober 2013 Docent: David Vergauwen
INHOUD
- het Duits expressionisme
- bekijk alle werken
- inhoud
- Inleiding
- Edward Munch: de schreeuw – 1893
- Expressionisme: een indruk
- Alexej von Jawlensky: landschap te Murnau – 1909
- Ernst Ludwig Kirchner: Potsdamer Platz – 1914
- Egon Schiele: naakt zelfportret met grimas – 1910
- Franz Marc: blauwe paarden – 1911
- Philip Otto Runge: de morgen, de dag, de avond, de nacht – 1803
- Karl Friedrich Schinkel: sterrenhal van de koningin van de nacht – 1830
- Caspar David Friedrich: monnik bij de zee – 1809-1810
- Lyonel Feininger: wolken na de storm – 1926
- Friedrich – Feininger
- Caspar David Friedrich: der Wanderer – 1818
- Caspar David Friedrich: vrouw tegen de ondergaande zon – 1818
- Eugène Delacroix: Griekenland sterft op de ruïnen van Missolonghi – 1826-1827
- Henry Fuseli – de nachtmerrie – 1781
- Karl Friedrich Schinkel: gothische kathedraal bij het water – 1813
- Lyonel Feininger: Marienkirche – 1930
- Wiener Secession en Gustav Klimt
- Hans Makart: vier werelddelen – 1870
- Gustav Klimt: idylle – 1884
- Secessionsgebouw Wenen: Joseph Maria Olbrich – 1897-1898
- Secessionsgebouw Wenen: fronton
- Max Klinger: Beethoven – 1902
- Gustav Klimt: Beethoven fries – 1902
- Gustav Klimt: Beethoven fries – 1902 – zwevende figuren
- Gustav Klimt: Beethoven fries – 1902 – smekende figuren
- Gustav Klimt: Beethoven fries – 1902 – de Gorgonen – wellust, onkuisheid, ongematigdheid
- Gustav Klimt: Beethoven fries – 1902 – de Gorgonen
- Gustav Klimt: Beethoven fries – 1902 – wellust, onkuisheid, ongematigdheid
- Gustav Klimt: Beethoven fries – 1902 – de goed gewapende sterkte
- Gustav Klimt: Beethoven fries – 1902 – komende zorgen
- Gustav Klimt: Beethoven fries – 1902 – het verlangen naar geluk wordt gestild door de poëzie
- Gustav Klimt: Beethoven fries – 1902 – het lijden van de zwakke mens
- Gustav Klimt: Beethoven fries – 1902 – koor van engelen en de kus van de hele wereld
- Gustav Klimt: de kus – 1907-1908
- Gustav Klimt
- Invloeden op het expressionisme
- James Ensor (1860 – 1949)
- James Ensor: maskers bekijken een negertovenaar – 1879
- James Ensor: Christus getormenteerd door demonen – 1895
- James Ensor: de intrede van Christus in Brussel – 1888
- James Ensor: karnaval in Vlaanderen – 1925
- Christian Rohlfs: clownsgesprek – 1912
- James Ensor: geraamten betwisten elkaar het lichaam van een gevangene – 1891
- James Ensor: aan het conservatorium – 1902
- Edvard Munch (1863 – 1944)
- De fauvisten (Parijs)
- Max Pechstein: stilleven met jodenkers en peperplant – 1906
- André Derain: stilleven – 1904
- Max Pechstein: stilleven 1906 – André Derain: stilleven 1904
- Max Pechstein: jong meisje met rood kleed – 1910
- Henri Matisse: portret van mevrouw Matisse – 1905
- Max Pechstein: jong meisje 1910 – Henri Matisse: portret van mv. Matisse 1905
- Max Pechstein: vroege morgen – 1911
- Henri Matisse: blauw naakt – 1907
- Max Pechstein: vroege morgen 1911 – Henri Matisse: blauw naakt 1907
- Max Pechstein: meisje in het rood onder zonnescherm – 1909
- Maurice De Vlaminck: le restaurant de la machine te Bougival – 1906
- Max Pechstein: meisje in het rood 1909 – Maurice De Vlaminck: le restaurant de la machine 1906
- Ernst Kirchner: groen huis – 1907
- Ernst Kirchner: groen huis 1907 – Maurice De Vlaminck: le restaurant de la machine 1906
- Max Pechstein: rivierlandschap – 1907
- Ernst Kirchner: vrouwenhoofd met zonnebloemen – 1906
- André Derain: landschap te Cassis – 1907
- Alexej von Jawlensky: landschap te Murnau – 1909
- André Derain: landschap te Cassis 1907 – Alexej von Jawlensky: landschap te Murnau 1909
- Ernst Kirchner: meisje met japans zonnescherm – 1909
- Ernst Kirchner: meisje met japans zonnescherm 1909 – Henri Matisse: blauw naakt 1907
- Edvard Munch: avond op Karl Johan – 1892
- Ernst Kirchner: straat in Dresden – 1908
- Ernst Kirchner: straat in Dresden 1908 – Edvard Munch: avond op Karl Johan 1892
- James Ensor (1860 – 1949)
- Noord Duits expressionisme
- Emil Nolde
- Die Brücke
- Ernst Ludwig Kirchner (1880 – 1938)
- Beiers expressionisme – Der Blaue Reiter – Rijnlands expressionisme
- Der Blaue Reiter: Beiers expressionisme – Inleiding
- Kandinsky: poster voor de eerste tentoonstelling van Phalanx – 1901
- Franz von Stuck: poster voor de internationale kunsttentoonstelling van de Secession in München – 1893
- Eerste tentoonstelling van de Blaue Reiter in de Gallerie Thannhauser in München – 1911-1912
- Kandinsky: kaft voor de almanak van de Blaue Reiter – 1912
- School van Novgorod: icoon van St.Joris en de draak – eerste helft van de 15e eeuw
- Der Blaue Reiter: Franz Marc (1880 – 1916)
- Rijnlands expressionisme: August Macke (1887 – 1914)
- Rijnlands expressionisme: Heinrich Campendonk (1889 – 1957)
- Der Blaue Reiter: Beiers expressionisme – Inleiding
- Der Blaue Reiter – Alexej von Jawlensky (1864 – 1941) – Wassily Kandinsky (1866 – 1944)
- Der Blaue Reiter: Alexej von Jawlensky (1864 – 1941)
- Jawlensky: middelandse zeekusten – 1907
- Jawlensky: fabriek – 1910
- Jawlensky: portret van Alexander Sacharoff – 1909
- Alexander Sacharoff
- Jawlensky: Schokko – 1910
- Jawlensky: mystiek hoofd – 1917
- School van Vladimir Suzdal: Christus niet door de mensenhand geschapen – 12e/13e eeuw
- Jawlenski – Nemesis – 1917
- Jawlensky: doornenkroon – 1918
- Jawlensky: oervorm – 1918
- Jawlensky: water en licht – 1928
- Jawlensky: meditaties – herinnering aan mijn zieke handen – 1934
- Jawlensky: meditatie – 1936
- Der Blaue Reiter: Wassily Kandinsky (1866 – 1944)
- De blauwe vier: Jawlensky, Kandinsky, Pauk Klee, Feininger
- Kandinsky: het bonte leven – 1907
- School van Novgorod: Icoon van Sint-Boris en Sint-Gleb – late 14e eeuw
- Kandinsky: huis van Gabriele Münter te Murnau
- Kandinsky: trein te Murnau – 1909
- Kandinsky: lyrisch (houtsnede) – 1911
- Kandinsky: Punkt und Linie zu Fläche – 1926
- Der Blaue Reiter: Alexej von Jawlensky (1864 – 1941)
- Wassily Kandinsky (1866 – 1944)
- Kandinsky: compositie IV – 1911
- Kandinsky: Punkt und Linie zu Fläche
- Kandinsky: compositie V – 1911
- Kandinsky: Allerheiligen – 1911 (achterglasschilderij)
- Kandinsky: Allerheiligen – 1911
- Kandinsky: schilderij met de zwarte boog – 1912
- Kandinsky: met zon – 1912 (achterglasschilderij)
- Kandinsky: kleine genoegens – 1913
- Gabriele Münter: portret van Marianne von Werefkin – 1909
- Oostenrijks expressionisme: Egon Schiele en Oskar Kokoschka
- Egon Schiele 1890 – 1918
- E. Schiele: portret van de schilder Anton Peschka – 1909
- E. Schiele: Anton Peschka – G. Klimt: Adèle Bloch Bauer
- Johannes Fischer: foto van Egon Schiele – 1915
- E. Schiele: naakt zelfportret – 1910
- E. Schiele: naakt zelfportret – 1910
- E. Schiele: zelfportret met zwarte mantel, masturberend – 1911
- E. Schiele: naakt zelfportret met grimas – 1910
- E. Schiele: foto’s
- E. Schiele: portret van de uitgever Eduard Kosmack – 1910
- E. Schiele: portret van Herbert Rainer – 1910
- E. Schiele: naakt meisje met gekruiste armen (Gertrude Schiele) – 1910
- Georges Minne: De kleine geknielde – 1896
- Egon Schiele: naakt meisje met gekruiste armen – Georges Minne: de kleine geknielde
- E. Schiele: Wally met rode bloes – 1913
- E. Schiele: liggend naakt – 1913
- Egon Schiele: liggend naakt 1913 – Gustav Klimt: naakt van voren met geheven armen 1914
- E. Schiele: kaal boompje achter een houten schutting – 1912
- E. Schiele: façade van een huis – 1914
- E. Schiele: het kamertje van de kunstenaar te Neulengbach – 1911
- Van Gogh: het kamertje te Arles – 1888
- E. Schiele: kamertje van de kunstenaar te Neulengbach 1911 – V. Van Gogh: kamertje te Arles 1888
- E. Schiele: de kardinaal en de non – 1912
- E. Schiele: der Tod und das Mädchen – 1915
- E. Schiele: zittend koppel – 1915
- E. Schiele: portret van de vrouw van de kunstenaar (Edith Harms) – 1915-1916
- E. Schiele: zieke Russische soldaat – 1915
- Oskar Kokoschka 1886 – 1980
- O. Kokoschka: Mörder, Hoffnung der Frauen (Piëta affiche) – 1908
- O. Kokoschka: portret van een oude man, vader Hirsch – 1909
- Giovanni Boldini: Graaf Robert de Montesquiou – 1897
- O. Kokoschka: Portret van dokter Ludwig Adler – 1914 (MSK Gent)
- O. Kokoschka: Graaf Robert de Montesquiou – 1910
- G. Boldini en O. Kokoschka: Graaf Robert de Montesquiou
- O. Kokoschka: Graaf Verona – 1910
- Jan Davidsz De Heem: ontbijtstilleven – ±1635
- O. Kokoschka: stilleven met schildpad en hyacint – 1909
- O. Kokoschka: de bruid van de wind – 1914
- Alma Schindler
- O. Kokoschka: de macht van de muziek I – 1918
- O. Kokoschka: zelfportret met pop – 1920-1921
- O. Kokoschka: pop
- Egon Schiele 1890 – 1918